Er is een schreeuwend tekort aan personeel in de ggz. De inbreng van PA’s lijkt daarom een goed idee. Maar dan moet de ggz wel meer begrip krijgen van de mogelijkheden die de PA biedt, blijkt uit een onderzoek.
Uit een onderzoek van het Capaciteitsorgaan onder gz-psychologen, klinisch neuropsychologen, klinisch psychologen, psychotherapeuten, verpleegkundig specialisten-ggz en psychiaters, blijkt dat er een groot tekort aan arbeidskrachten in de ggz.
In het vierde kwartaal van 2018 doet het grootste tekort aan artsen zich voor in de geestelijke gezondheidszorg, aldus de arbeidsmarktmonitor van Medisch Contact. Er is een tekort aan psychiaters (319 openstaande vacatures op een beroepsgroep van 3782 psychiaters) en aan verslavingsartsen (25 openstaande vacatures op een beroepsgroep van 199 verslavingsartsen). Deze tekorten aan academisch opgeleide professionals die veelal medische en complexe vraagstukken behandelen, vormen een grote uitdaging voor de ggz.
In deze nijpende situatie zou de PA extra ondersteuning kunnen bieden bij medische en complexe vraagstukken.
In deze nijpende situatie zou de physician assistant extra ondersteuning kunnen bieden bij medische en complexe vraagstukken. Maar tot nu heeft deze beroepsgroep zich niet kunnen positioneren in de ggz. Er werken slechts vijftien PA’s in deze sector en zij worden daarom niet erkend als beroep in de ggz. Dit betekent dat de tijd die zij aan patiënten besteden niet meetelt volgens de huidige dbc-systematiek in de ggz. De PA lijkt dus niet bevoegd om patiënten in de ggz te behandelen, terwijl de bevoegdheid voor alle sectoren in de zorg in de Wet BIG is geregeld.
Onderzoek
Om de PA een rol te geven in de ggz moet eerst duidelijk worden wat het draagvlak is voor PA’s in de ggz. Welke ruimte zien ggz-professionals voor de PA? Om daarachter te komen is een studie opgezet om inzicht krijgen in de opvattingen en gedachten van ggz-professionals over de mogelijke taken en rollen van de PA in de ggz, bij diverse categorieën ggz-patiënten.
Er is een kwalitatief onderzoek uitgevoerd door contacten uit het netwerk van NAPA en het lectoraat Organisatie van Zorg en Dienstverlening (Hogeschool van Arnhem en Nijmegen) te interviewen. Alle ondervraagden – een PA, een PA in opleiding, twee psychiaters, twee beleidsmedewerkers, twee verpleegkundig specialisten, een hoofddocent en een hoogleraar – zijn min of meer bekend met het beroep PA in de Nederlandse gezondheidszorg. Ze werken in of zijn verbonden aan verschillende ggz-instellingen.
Voor de interviews is een vaste opzet met gestructureerde vragen gebruikt. De interviews zijn opgenomen en woordelijk getranscribeerd. Twee student-onderzoekers hebben de bevindingen onafhankelijk gecodeerd en vervolgens bediscussieerd met de hoofdonderzoeker, waarna consensus is bereikt over de kernpunten die uit de interviews naar voren kwamen.
Regiebehandelaar
Het merendeel van de respondenten vindt dat er vanwege arbeidskrapte onder psychiaters behoefte is aan extra professionals die medisch-psychiatrische zorg kunnen verlenen. PA’s kunnen hierbij een belangrijke rol spelen, maar de meningen lopen uiteen over de taken die PA’s zouden kunnen overnemen van psychiaters. Enkele respondenten zeggen dat PA’s over de gehele breedte ggz-taken van psychiaters kunnen overnemen, afhankelijk van de setting waar de PA wordt opgeleid. Dit kan zowel in de rol van regiebehandelaar als in de rol van medebehandelaar. Een enkele respondent ziet voor de PA vooral de rol van regiebehandelaar in de basis-ggz, omdat dit minder complex is dan de specialistische ggz.
Over de taken die PA’s zouden kunnen overnemen van psychiaters lopen de meningen uiteen.
De meeste geïnterviewden zien PA’s vooral als medebehandelaar voor de somatische zorg in de ggz. De somatische zorg is vaak onterecht onderbelicht en kan verbeterd worden, bijvoorbeeld bij risicogroepen zoals binnen de verslavingszorg of langdurige ggz in metabole poli’s of lithiumpoli.
Een psychiater: ‘Een PA zou heel erg goed somatische screenings kunnen doen, omdat hij natuurlijk ook echt getraind is in het letten op bijvoorbeeld de metabolische screening bij patiënten met ernstige psychiatrische aandoeningen, maar dus ook herhaalrecepten en behandelplannen kan opstellen.’
Een physician assistant: ‘De somatiek is een klein onderdeel van wat we doen, maar de PA’s zijn met name bezig met psychiatrisch onderzoek. In andere instellingen zijn ze misschien weer wat meer op de somatiek gericht, dus dat hangt er ook heel erg vanaf op wat voor werkplek je zit en wat daar is afgesproken met de psychiaters.’
Wie zijn dat?
Een enkeling vindt dat PA’s minder geschikt zijn voor het psychiatrische deel in de ggz, omdat ze te weinig kennis hebben van de ggz en hiervoor niet zouden zijn opgeleid. Ook hebben zij de indruk dat de zorg meer versnipperd wordt door PA’s in te zetten, omdat er dan weer een extra beroep bij komt.
Een verpleegkundig specialist: ‘Regelmatig klagen cliënten: “Wie zijn al die mensen en wat doen ze allemaal?” En: “Waarom moet ik voor dit bij die zijn en voor dat bij die?”’
De meerwaarde van de PA in de ggz wordt gezien in de continuïteit van zorg.
De meerwaarde van de PA in de ggz wordt gezien in de continuïteit van zorg. Psychiaters in opleiding en basisartsen blijven vaak kort op een afdeling of in een team. Een PA bindt zich doorgaans voor langere tijd aan een team, wat niet alleen de continuïteit in de behandeling, maar ook het teamproces ten goede komt. Daarnaast worden, zoals gezegd, PA’s gewaardeerd door de meeste respondenten vanwege hun kennis op somatisch gebied. Onder de huidige ggz-professionals is een groot tekort aan deze kennis. De PA kan een belangrijke bijdrage leveren aan het scholen en coachen van verpleegkundigen en het uitvoeren van somatische zorg/behandeling.
Niet declarabel
Veel respondenten zijn onbekend met de competenties van PA’s in de ggz en noemen dat als een belemmering. Doordat er maar weinig PA’s in de ggz werken, heeft men weinig zicht op de waarde van een PA. Daarbij komt dat de PA geen geregistreerd beroep is in de ggz, zodat ze dus geen dbc mogen openen of tijd kunnen schrijven. Dit is wel een voorwaarde, aldus enkele geïnterviewden. PA’s worden pas interessant als ze declarabel zijn.
Een beleidsmedewerker: ‘Als je geen tijd schrijft, tja, dan tel je ook niet mee.’
Ook werd meerdere keren genoemd dat het goed is om een beroepsprofiel voor de PA in de ggz te schrijven, zodat helder wordt wat de onderscheidende kenmerken, de meerwaarde en de kwaliteit van de PA is ten opzichte van andere ggz-professionals. Enkele respondenten vragen zich af of de ggz wel klaar is voor een PA. Het is belangrijk dat er draagvlak ontstaat bij psychiaters en bij andere leden van het team om een PA op te leiden en een werkplek te creëren.
Een psychiater: ‘Ik ben heel positief en ik hoop dat het echt een ontwikkeling gaat worden, zodat de PA’s meer bekend gaan worden binnen de ggz. Ik ben er heel erg voor.’
‘De PA-ggz zou meer dan welkom moeten zijn in de ggz. Ik zie een hoogopgeleide zorgprofessional en daar is grote behoefte aan in de hele gezondheidszorg. In de ggz wordt multidisciplinair gewerkt door alle schotten heen. Kijk naar de huisartsenzorg, de curatieve zorg en de langdurige zorg. Maar ook de preventieve zorg die vormgegeven wordt in de gemeenten (schuldhulpverlening, multiproblematiek in gezinnen en de jeugd-ggz). Los van arbeidskrapte kun je niet anders dan constateren dat PA’s niet alleen waardevol zijn in de curatieve zorg, maar ook in de langdurige en preventieve zorg. En ja, dat kan dus ook in de ggz. En ja, dat kan in de rol van regiebehandelaar of medebehandelaar. Wel is samenwerking en afstemming een belangrijke voorwaarde in multidisciplinaire samenwerkingsverbanden.’
Marian Kaljouw, Voorzitter Raad van Bestuur Nederlandse Zorgautoriteit
Draagvlak
Vanwege de toenemende arbeidskrapte onder psychiaters en de groeiende wachtlijsten zijn er volgens ggz-professionals kansen voor de PA in de ggz. De taken die ze het meest geschikt vinden voor de PA, variëren van de rol van regiebehandelaar (die de psychiater uitvoert) tot alleen de somatische screening. De meeste respondenten zijn het erover eens dat de PA in de ggz van meerwaarde is voor de somatische zorg voor patiënten die langdurige zorg nodig hebben en bij risicogroepen. Deze zorg moet namelijk worden verbeterd en daarvoor is behoefte aan professionals die breed medisch zijn geschoold.
Voorwaarden om de PA een plaats te geven in de ggz zijn meer bekendheid geven aan het beroep en zorgen dat de PA declarabel is.
Een voorwaarde om de PA een plaats in de ggz te geven is dat er draagvlak wordt gecreëerd, onder andere door meer bekendheid te geven aan het beroep en ervoor te zorgen dat de PA declarabel is. Met filmpjes of ander voorlichtingsmateriaal zou de rol van de PA in de ggz kunnen worden gepromoot. NAPA zou daarbij samen moeten optrekken met de Vereniging voor Psychiaters en V&VN-VS. Ook opleidingen zijn belangrijk om de PA onder de aandacht te brengen. Een duidelijk beroepsprofiel helpt om de meerwaarde van de PA in de ggz te beschrijven, evenals nauwkeurige beschrijvingen van PA’s in verschillende rollen in de ggz.
Door: Anneke van Vught, PhD,associate lector / Janneke Peters,student-onderzoeker / Floor Koks, student-onderzoeker / allen verbonden aan het lectoraat Organisatie van Zorg en Dienstverlening, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Contact: A.vanVught@han.nl
Bron: NAPA Magazine, oktober 2019