FAQ

Op deze pagina treft u ‘veelgestelde vragen’ aan.

De vragen zijn onderverdeeld in 5 rubrieken. Maak een keuze uit onderstaande buttons.

Algemeen

Wat wordt verstaan onder taakherschikking?

Taakherschikking in de gezondheidszorg is het structureel herverdelen van taken tussen verschillende beroepsgroepen (Harmsen, Laurant et al. 2007). Het gaat daarbij onder meer om physician assistants en verpleegkundig specialisten. Zij nemen een deel van de taken van, met name, artsen over.

Wat is de gedachte achter taakherschikking?

De zorg verbeteren, zonder dat die duurder wordt. Met die gedachte gaf het ministerie van VWS ruim tien jaar geleden groen licht voor taakherschikking. Het doel was om zorgtaken goed en efficiënt te verdelen en om zorgprofessionals ánders in te zetten: de juiste zorgverlener op de juiste plaats! De zorgvraag blijft groeien. Door de zorg anders te organiseren kan aan deze toenemende zorgvraag worden beantwoord zonder dat de kosten enorm toenemen.

Wat is de stand van zaken van de regelgeving rondom taakherschikking?

Belemmeringen rondom wetgeving en beleidsregels zijn nagenoeg allemaal opgelost. Sinds 1 januari 2015 heeft de NZa de registratie- en declaratieregels aangepast en mogen physician assistants en verpleegkundig specialisten zelf een DBC openen en sluiten.

Per 1 januari 2016 is ook de wet BIG aangepast en mogen de physician assistant en verpleegkundig specialist bepaalde voorbehouden handelingen zelfstandig indiceren, uitvoeren en delegeren. Alleen lijkschouwen is nog niet bij wet geregeld. Elke instelling kan zonder belemmeringen aan de slag met taakherschikking.

Een instelling wil aan de slag met taakherschikking. Hoe pak je dat aan?

Taakherschikking biedt kansen als het gaat om het organiseren van zorgprocessen. Bestuurders van ziekenhuizen richten zich op het zorgproces en de kwaliteit van zorg. Dat vraagt om een goede organisatie. De artsenfederatie KNMG heeft een Handreiking Implementatie Taakherschikking gepubliceerd. Deze handreiking is bedoeld als hulpmiddel om taakherschikking in te voeren.

Daarnaast biedt het Platform Zorgmasters een aantal tools aan waarmee instellingen aan de slag kunnen.

Hoeveel PA’s en VS’en werken in de zorg?

Er zijn ruim 2300 physician assistants werkzaam in de Nederlandse gezondheidszorg. De meeste PA’s werken in ziekenhuizen en klinieken en circa 15 procent in de eerstelijnszorg. 75 procent is vrouw. (Bron: BIG-register, mei 2024.)

Er zijn meer dan 5650 verpleegkundig specialisten werkzaam in de Nederlandse gezondheidszorg: 3900 VS AGZ en 1750 GGZ. 84% is vrouw. (Bron: Verpleegkundig Specialisten Register, mei 2024.)

Het aantal zorgmasters groeit. In 2023 zijn 250 studenten gestart met de Master Physician Assistant (MPA) en ruim 1200 de Master Advanced Nursing Practice (MANP).

Zorgmasters werken in heel Nederland, in vrijwel alle zorgsectoren en geneeskundig specialismen.

Hoe lang duurt de opleiding van een PA of VS?

De opleiding tot physician assistant duurt 30 maanden en de opleiding tot verpleegkundig specialist duurt 24 maanden. Beide zijn duale opleidingen, dus een combinatie van werken en leren. Lees meer over de masters PA en VS.

Komt de opleiding van medisch specialisten in de knel door het opleiden van een PA of VS?

Integendeel, physician assistants en verpleegkundig specialisten leveren vaak een actieve bijdrage aan de opleiding van een medisch specialist. Ook gebeurt het dat als een PA de rol van zaalarts op zich neemt, een AIOS eerder naar de OK kan. Instellingen kunnen zelf de taken van een PA of VS vormgeven en daarmee ook zelf de vruchten daarvan plukken.

Taken

Welke taken mag een VS/PA uitvoeren?

Verpleegkundig specialisten en physician assistants mogen zelfstandig diagnoses stellen en voorbehouden handelingen uitvoeren. Een groot deel van deze handelingen is sinds 1 januari 2016 definitief geregeld in de Wet BiG. Het gaat hierbij onder meer om katheterisaties, heelkundige handelingen, injecties en puncties uitvoeren of delegeren, UR-geneesmiddelen voorschrijven, endoscopieën, electieve elektrische cardioversie en defibrillatie.

Wat zijn de specifieke taken van een PA en wat van een VS?

Zowel de verpleegkundig specialist als de physician assistant neemt bepaalde taken over van de medisch specialist. Deze taken zijn grotendeels vergelijkbaar, al zijn er ook verschillen. Onderzoeker Laurant maakt in een studie naar functieprofielen, taken en verantwoordelijkheden (2014) het volgende onderscheid.

De taken van een PA hebben een duidelijk medisch karakter, zoals het diagnosticeren en behandelen van patiënten. Een PA werkt meestal zelfstandig en wordt vaak ingezet binnen een medisch (sub)specialisme. De PA voert de meeste taken uit zonder tussenkomst van een arts, al is deze wel altijd bereikbaar voor overleg. Hiermee kan worden geconcludeerd dat PA’s worden ingezet voor taakherschikking; er is sprake van het structureel herverdelen van taken (en meestal met bijbehorende bevoegdheden) van de arts naar de PA.
De kerntaken van de VS zijn gericht op de organisatie van de zorg en de begeleiding van patiënten (en naasten). Een VS wordt vaak ingezet voor één of enkele patiëntengroepen binnen een medisch (sub)specialisme. Behalve taakherschikkende, neemt een VS ook additionele taken voor zijn of haar rekening, gericht op het verbeteren en stroomlijnen van de zorg (taakvernieuwing). De VS vormt een brug tussen het medisch en het verpleegkundig domein. Voorbeelden van taken van de VS zijn het ontwikkelen van ketenzorg- of kwaliteit verbeterprogramma’s, het ontwikkelen van protocollen en richtlijnen, het bevorderen van deskundigheid van zorgverleners en het begeleiden van patiënten.

Zet ik een VS in of juist een PA?

Op deze vraag is geen eenduidig antwoord te geven. Grofweg gezegd ligt de focus van het werk van een physician assistant (PA) op taakherschikking en die van de verpleegkundig specialist (VS) op additionele taken (zie voorgaande vraag ‘Wat zijn de specifieke taken van een PA/VS?’). Daarnaast bestaat er praktijkvariatie tussen ziekenhuizen. Hoe een PA of VS precies meerwaarde kan leveren, is per instelling verschillend. Elk ziekenhuis moet hierin zijn eigen keuzes maken. Omdat veel instellingen zelf een PA of VS opleiden, kunnen ze hier ook zelf richting aan geven, afhankelijk van de behoefte. Hierdoor ontstaat maatwerk.

Rechtspositie & bevoegdheden

Mag een PA en VS zelfstandig een DBC openen?

Sinds 2015 heeft de NZa de registratie- en declaratieregels aangepast en mogen physician assistants en verpleegkundig specialisten zelf een DBC openen en sluiten en bijvoorbeeld een polikliniekbezoek registreren zonder tussenkomst van een arts.

Wie is er verantwoordelijk voor het (niet)handelen van een PA of VS?

Door taakherschikking kunnen de verhoudingen tussen medisch specialisten, physician assistants en verpleegkundig specialisten veranderen. Soms levert dit juridische vragen op over de verdeling van verantwoordelijkheden. De wet BiG stelt dat iedereen verantwoordelijk is voor zijn eigen handelen. Binnen elke instelling is het van belang dat er samenwerkingsafspraken worden gemaakt. Deze afspraken maken voor iedereen duidelijk waarvoor de medisch specialist verantwoordelijk is, en waarvoor de PA of VS. Elk ziekenhuis mag zelf beleid maken hierover; het gaat erom dat de afspraken goed worden vastgelegd en voor iedereen duidelijk zijn.

Hoe komen specialisten, PA en VS tot heldere samenwerkingsafspraken?

Om tot goede afspraken te komen, is een landelijk format ontwikkeld: de Handreiking Verantwoordelijkheidsverdeling bij Samenwerking in de Zorg. Ook is er een Checklist Handreiking Verantwoordelijkheidsverdeling. Elk ziekenhuis en elke afdeling kan hiermee zelf afspraken maken; dit voorkomt misverstanden over verantwoordelijkheid. In 2019 zijn werkformulieren Implementatie Taakherschikking ontwikkeld voor de verpleegkundig specialist en voor de physician assistant. Deze werkformulieren kunnen behulpzaam zijn om taakverdeling vast te leggen. Daarnaast biedt de Handreiking Implementatie Taakherschikking handvatten aan ziekenhuizen.

Wat doet een regiebehandelaar?

Een regiebehandelaar is verantwoordelijk voor het zorgproces rondom een patiënt. Hij of zij is het eerste aanspreekpunt voor de patiënt en levert en coördineert ook een belangrijk deel van de zorg. Zijn er complexe handelingen nodig? Dan betrekt de regiebehandelaar de geneeskundig specialist voor dat deel van de zorg. De rol van regiebehandelaar kan vervuld worden door een physician assistant of verpleegkundig specialist.

Zijn een PA en VS declaratiebevoegd?

Sinds 2015 heeft de NZa de registratie- en declaratieregels aangepast en mogen physician assistants en verpleegkundig specialisten zelf een DBC openen en sluiten en kunnen zij bijvoorbeeld een polikliniekbezoek registreren zonder tussenkomst van een arts. Daarnaast bestaan er sinds 2015 integrale tarieven. De zorgverzekeraar contracteert zorg en betaalt één prijs voor het hele traject. Daarin zijn alle kosten verwerkt. Daarbij maakt het niet uit wie de zorg levert: een specialist, PA of VS. Om deze reden maakt het ook niet uit wie de zorg declareert.

Mag een PA of VS geneesmiddelen voorschrijven?

Volgens de wet BiG hebben een physician assistant en een verpleegkundig specialist de bevoegdheid om UR-geneesmiddelen (uitsluitend receptgeneesmiddelen) voor te schrijven. Ook hierover maakt het team van medisch specialist, PA en VS afspraken die worden vastgelegd. Hierdoor ontstaat duidelijkheid. Ook hier geldt dat elk ziekenhuis hierover zelf beleid mag maken. Het gaat erom dat de afspraken goed worden vastgelegd en voor iedereen duidelijk zijn.



Bekostiging

Maakt taakherschikking de zorg duurder?

Er komt een grote zorgvraag op ons af. Niets doen maakt de zorg fors duurder. Taakherschikking kan bijdragen aan het reduceren van de kostenstijging. Toch wordt soms gedacht dat taakherschikking de zorg juist duurder maakt. Dat is niet zo. Sinds 2015 bestaan er integrale tarieven. De zorgverzekeraar contracteert zorg en betaalt één prijs voor het hele traject. Daarbij maakt het niet uit wie de zorg levert: een specialist, physician assistant of verpleegkundig specialist. Dankzij taakherschikking kunnen ziekenhuizen slimmer omgaan met hun budgetten. Nog niet alle ziekenhuizen gebruiken de mogelijkheden optimaal.

Ook de cijfers bewijzen dat taakherschikking de zorg niet duurder maakt: er wordt meer zorg geleverd tegen dezelfde kosten. Anders gezegd: de kwaliteit stijgt terwijl de productie gelijk blijft. Hier zijn veel voorbeelden van, zoals het voorlichten en begeleiden van chronisch of ernstig zieke patiënten. In andere gevallen leidt taakherschikking tot lagere zorgkosten, denk aan minder second opinions of infectiepreventie waardoor er minder complicaties – en dus kosten – zijn.

Hoeveel geld is er gemoeid met de inzet van een PA of VS?

Hoe graag we het zouden willen, we kunnen niet altijd precies becijferen hoeveel de inzet van een physician assistant of verpleegkundig specialist oplevert. Duidelijk is wel dat het leidt tot betere zorg voor hetzelfde geld. Bovendien draagt het bij aan toegankelijkheid van zorg en patiënttevredenheid. Er zijn onderzoeken gaande om deze cijfers in de (nabije) toekomst zichtbaar te maken. Die worden gepubliceerd op deze website.

Wie betaalt de opleiding van een PA of VS?

Voor veel instellingen zijn financiële onzekerheden een overweging om niet te beginnen aan het opleiden van een physician assistant of verpleegkundig specialist. ‘Een PA verleent alleen medische zorg en zou dus door het Medisch Specialistisch Bedrijf (MSB) betaald moeten worden,’ redeneren ze. Specialisten vinden dat de inzet van een PA ook bijdraagt aan de kwaliteit van zorg in het ziekenhuis, dat om die reden ook zou moeten investeren. Medisch specialisten en ziekenhuizen maken samen afspraken over de kosten van de opleiding van een PA of VS.



Kwaliteit

Wat kan taakherschikking betekenen voor instellingen?

Uit onderzoek blijkt dat een PA of VS kan bijdragen aan verdere verbetering van de zorg. Zo is er meer ruimte om patiënten te betrekken bij hun behandeling en kunnen medisch specialisten zich meer richten op het bieden van complexe zorg.

Wat kan taakherschikking betekenen voor medisch specialisten?

Taakherschikking geeft medisch specialisten meer ruimte om zich te richten op hun kerntaken en op het bieden van complexe zorg. Hierdoor daalt de werkdruk en stijgt de kwaliteit van zorg.

Wat kan taakherschikking betekenen voor een PA of VS?

Dankzij taakherschikking wordt het voor professionals aantrekkelijker om in de zorg te gaan of blijven werken. Er zijn immers betere ontwikkel -, carrière- en toekomstperspectieven. Hierdoor kunnen ervaren krachten behouden blijven voor de zorg.

Wat kan taakherschikking betekenen voor zorgverzekeraars?

Voor zorgverzekeraars biedt de inzet van de PA en de VS kansen om de patiënt centraal te stellen. Hun klanten krijgen een hogere kwaliteit, betere informatie en begeleiding en meer aandacht, zonder verhoging van de prijs. Daarnaast gaat er een preventieve werking vanuit: De leefstijladviezen van de verpleegkundig specialist voorkomen zorg op de langere termijn. Dit speelt vooral bij welvaartziekten. Bovendien kunnen zorgverzekeraars kwalitatief betere zorg meer marktconform inkopen. Niets doen leidt tot een enorme stijging van de zorgkosten, gezien de grote zorgvraag die op ons afkomt. Taakherschikking kan bijdragen aan het reduceren hiervan.

Wat betekent taakherschikking voor patiënten?

Patiënten, – voor wie we het allemaal doen – krijgen meer tijd, aandacht en voorlichting. Dat is belangrijk, want patiënt vraagt steeds vaker om meer informatie, hierdoor veranderen de zorgvragen. Bovendien wordt de zorg toegankelijker. Uit onderzoeken blijkt dat patiënten heel tevreden zijn, zowel over de PA, de VS als over de arts.