Anja Hulzinga en Saskia Claassen zijn verpleegkundig specialist en Manager AGZ wondzorg en dermatologie bij Allerzorg Ziekenhuis op Wielen. Het motto van Ziekenhuis op Wielen is ‘Dichtbij als het kan’.
1. Wat is jullie rol als verpleegkundig specialist in anderhalvelijnszorg?
Behandelaar met verpleegkundige en medische expertise
Als verpleegkundig specialisten voor wondzorg & dermatologie zijn wij als zelfstandig behandelaar verantwoordelijk voor het diagnosticeren en behandelen van patiënten met wond en dermatologische aandoeningen. De VS’en van Allerzorg Ziekenhuis op Wielen verlenen thuis of in een verpleeghuis complexe zorg, precies zoals wij ook in het ziekenhuis doen. Wij worden thuis ingezet als ‘regiebehandelaars’. Dit betekent dat wij dichtbij diagnoses stellen, begeleiden, een behandelplan opstellen en de volledige zorg organiseren. Daarin betrekken wij – indien nodig – ook andere behandelaars. Het doel is om de zorg in de thuissituatie in te zetten en verwijzing of opname in het ziekenhuis te voorkomen. Door deze korte lijnen zijn wij makkelijk benaderbaar voor patiënten, cliënten en andere zorgverleners en verbeteren we de kwaliteit van zorg én leven.
Communicator
In een veranderend zorglandschap met steeds meer kwetsbare patiënten is het van belang dat de VS op een toegankelijke en begrijpelijke wijze kan communiceren met haar patiënten. De patiënt en haar familieleden moet geïnformeerd worden over de diagnose, het behandelplan en de voortgang van de behandeling. De verpleegkundig specialist moet daarom in staat zijn om de informatie op een begrijpelijke manier uit te leggen en eventuele vragen van de patiënt haar familieleden en/of verwijzer en andere zorgverleners te beantwoorden. Dit zorgt naast korte lijnen ervoor dat de patiënt en zijn familieleden betrokken zijn bij de behandeling en begrijpen wat er gebeurt. Zij is de spil tussen alle facetten in de zorg en begrijpt het verpleegkundig vak en eveneens de medische discipline, waardoor arts en verpleegkundigen inhoudelijk gemakkelijk kunnen communiceren.
Organisator van kwaliteit van zorg
De verpleegkundig specialist bij ‘Ziekenhuis op Wielen’ is een organisator van kwaliteit van zorg en leven omdat zij als zelfstandig behandelaar medisch specialistische zorg kan verlenen bij de patiënt thuis, precies zoals in het ziekenhuis. De verpleegkundig specialisten komen als zelfstandig behandelaar bij de patiënt thuis of in het verpleeghuis. Hierdoor is er zicht op de thuissituatie en kan het behandelplan/benodigde zorg hierop afgestemd worden. Door de patiënt thuis te behandelen, kan de verpleegkundig specialist ervoor zorgen dat deze zorg in de thuissituatie ingezet kan worden en een verwijzing naar en/of opname in het ziekenhuis voorkomen worden. De VS delegeert de dagelijkse zorg aan de thuiszorg en koppelt de bevindingen terug aan de huisarts/specialist ouderen geneeskunde. Dit zorgt ervoor dat de zorg persoonlijk, efficiënt en goedkoper wordt. Het is een innovatieve manier om de zorg dichter bij de patiënt te brengen en de patiënt meer controle te geven over zijn/haar eigen zorg. Er is dan geen risico op bijkomende problemen zoals infecties of ontregeling.
2. Op welke manier draagt jullie rol bij aan de samenwerking met collega’s in anderhalvelijnszorg?
Als verpleegkundig specialist zijn wij deskundigheidsbevorderaars in verschillende zorgsettings. Dit doen wij onder andere door kennis te delen op locatie in diverse zorgsettings op basis van ‘bedside teaching’ of door het organiseren van scholingen voor teams of binnen de huisartsenpraktijk. In de rol van verpleegkundig specialist zijn wij graag betrokken bij (keten)netwerken met de verschillende zorgverleners om de lijnen kort te houden. Wij verwijzen waar nodig, soms is een ziekenhuisbezoek noodzakelijk, op andere momenten kan een patiënt sneller naar huis omdat de VS van ‘Ziekenhuis op Wielen’ betrokken is.
3. Hoe draagt jullie inzet als verpleegkundig specialist bij aan de beweging van ‘De juiste zorg op de juiste plek’ en dichter bij de cliënt thuis?
Het initiatief Ziekenhuis op Wielen heeft als motto: ‘Dichtbij als het kan’. Het doel van dit concept is om de zorg dichter bij de patiënt en diens naasten te brengen en daarbij de patiënt meer controle te geven over zijn eigen zorg. Dit betekent dat de zorg dichtbij gebracht wordt en de patiënt zo min mogelijk belast wordt. Door als VS de patiënt thuis te behandelen, kan er vaak voor gezorgd worden dat een verwijzing naar en/of opname in het ziekenhuis voorkomen kan worden.
4. Welke kansen komen jullie tegen bij de implementatie van de verpleegkundig specialist in anderhalvelijnszorg?
Kansen liggen in betere samenwerking door de verschillende lijnen bij elkaar te brengen of door als het ware zonder lijnen te werken. Door de inzet van de VS in anderhalvelijnszorg verbetert niet alleen de kwaliteit van zorg, maar ook kwaliteit van leven. Medisch gezien laag-complexe zorg in het ziekenhuis neemt af waardoor er meer ruimte ontstaat voor hoog-complexe zorg (juiste zorg op juiste plaats). Anderhalvelijnszorg brengt specialistische kennis dichtbij, hierdoor wordt de huisarts ontlast en is transitie van zorg mogelijk.
5. Welke knelpunten ervaren jullie bij de implementatie van de verpleegkundig specialist in anderhalvelijnszorg? Welke oorzaken zien jullie?
Maatschappelijke, politieke en juridische factoren
Voor de VS in anderhalvelijn is financiering een groot knelpunt. Er is een gebrek aan ‘lijnloze’ financiering. De wijze waarop de financiering is ingericht in Nederland en het gebrek aan transparantie (inrichting van DBC’s en afspraken) maken het een uitdaging om zorg te verschuiven. We hebben te maken met verschillende onderhandelingspartners zoals ziekenhuiszorg (MSZ), thuiszorg (ZVW) en sociaal domein. De inzet van ‘Ziekenhuis op wielen’ laat zien dat in verschillende domeinen zorgkosten bespaard worden. Om dit goed te vertalen en uiteindelijk ook landelijk goed te kunnen inrichten, is het belangrijk om alle stakeholders tegelijkertijd aan tafel te krijgen.
Stimulansen en beschikbare middelen
Niet alleen de financiering van de VS is een issue, ook de opstart van een nieuw initiatief is lastig omdat dit geld kost. Vaak is opschaalbaarheid een voorwaarde, maar er moet eerst gestart zijn waardoor er inzicht is in de resultaten. Dat bijt elkaar een beetje. Daarnaast kost het schrijven van subsidieaanvragen veel tijd en zijn de processencomplex, zonder garantie vooraf. Tijd aan beide besteden is er vaak niet. Tenslotte helpt tijdelijke financiering vaak ook echt maar tijdelijk. Uiteindelijk moet het ook landelijk geborgd worden om een verandering daadwerkelijk voor elkaar te krijgen.
Professionele interacties
Waar we met Ziekenhuis op Wielen ook nog wel eens tegen aanlopen is de houding van andere zorgverleners (VS’en, verpleegkundigen, specialisten ouderengeneeskunde, huisartsen en dermatologen). In sommige situaties verwijzen zij de patiënt toch door naar het ziekenhuis – omdat ze dat gewend zijn of omdat ze het lastig vinden de zorg los te laten.
De VS van Ziekenhuis op Wielen wordt nog wel eens als een bedreiging gezien. Terwijl wij de zorg voor de patiënt alleen maar versterken als we (zo veel mogelijk) lijnloos samenwerken. Hierin kunnen we gezamenlijk kaders vaststellen om overlap en/of gaten in de zorg te voorkomen.
We zien wel dat er steeds meer ruimte komt doordat we proactief de samenwerking opzoeken en iedere keer ons verhaal weer vertellen. Onderzoek doen en het delen van resultaten helpt ook. Het zorgt er wel voor dat de implementatie en de opschaalbaarheid meer tijd kosten.
6. Als alles kan en mag, wat is het ideaalbeeld voor de verpleegkundig specialist in het werken in anderhalvelijnszorg?
De verpleegkundig specialist inzetten als een spin in het web en daarmee een verbinder van alle lijnen waardoor continuïteit van zorg geborgd is en de patiënt altijd centraal staat. Hierbij zijn alle benodigde zorgprocessen in beeld en wordt de juiste persoon op het juiste moment betrokken en geïnformeerd.
7. Stel, jullie zijn nationale beleidsmakers, welk specifiek vraagstuk/knelpunt zouden jullie aanpakken om de positie van de verpleegkundige specialist te versterken?
De transmurale samenwerking zou een startpunt moeten zijn voor meer samenwerking door de lijnen heen. De patiënt staat hierin centraal. Er moet ruimte komen om meer samenwerking te realiseren tussen medisch specialisten en verpleegkundig specialisten.
Belangrijk knelpunt is nog steeds de financiering in de zorg. Deze is nu nog horizontaal ingericht (dus apart voor eerste lijn én tweede lijn). Met Ziekenhuis op Wielen kunnen we aantonen dat we betere kwaliteit van zorg leveren én goedkoper zijn dan ziekenhuiszorg. Dit is een verschuiving van tweede- naar eerstelijnszorg, maar de financiering moet hierin dan wel meebewegen.