Sonja Mannaart-Van Ast werkt als verpleegkundig specialist in een huisartsenpraktijk in Zaandam. Haar aandachtsgebied is ouderenzorg. Zij behandelt zelfstandig oudere patiënten met hoog-complexe verpleegkundige zorgproblemen, gecombineerd met laag-complexe medische zorg.
1. Wat is jouw rol als verpleegkundig specialist in de huisartsenpraktijk?
Behandelaar met verpleegkundige en medische expertise
Als behandelaar met verpleegkundige en medische expertise ben ik werkzaam in een huisartsenpraktijk, bestaande uit drie normpraktijken. Mijn aandachtsgebied is ouderenzorg. Ik ga een zelfstandige behandelrelatie aan met de oudere patiënt met een complexe zorgvraag. Het gaat om hoog-complexe verpleegkundige zorgproblemen, gecombineerd met laag-complexe medische zorg. Meestal staat de zorgvraag niet op zichzelf, maar komt voort uit een al langer bestaand disfunctioneren van het gezondheidssysteem, met inbegrip van psychosociale- en omgevingsfactoren. Het zogenoemde ‘zorgprobleem’ dat hierdoor ontstaat, maakt een ziekenhuisopname vaak onvermijdelijk. Het is mijn taak onder andere om vroegtijdig problemen te signaleren en te anticiperen om vermijdbare ziekenhuisopnamen te voorkomen.
Samenwerkingspartner
Mijn samenwerkingspartners zijn zorgmedewerkers en anderen die betrokken zijn bij de zorg voor de oudere patiënt en zijn/haar familie/vrienden. Het gaat hier in de eerste plaats om de huisartsen waar ik mee en voor werk. In principe werk ik zelfstandig en ga ik ook een zelfstandige behandelrelatie aan. Als de medische zorg complexer wordt, overleg ik met de huisarts om het beleid te kunnen bepalen. Andere samenwerkingspartners zijn mantelzorgers, wijkverpleegkundigen, sociaalpsychiatrisch verpleegkundigen, specialist ouderengeneeskunde, zorgmedewerkers van verschillende zorginstellingen, verpleegkundigen van ziekenhuizen en medisch specialisten.
Communicatie
Communicatie is in de ouderenzorg het verbindende middel en zorgt voor een soepele samenwerking. Communicatie in de vorm van geschreven of uitgesproken tekst alleen is niet voldoende. Een professionele en met name doortastende manier van communiceren is even zo belangrijk. Horen wat er niet gezegd wordt, zien wat verzwegen wordt en zeggen of juist zwijgen waar het stil blijft.
2. Op welke manier draagt jouw rol bij aan de samenwerking met je collega’s in de huisartsenpraktijk?
De doelstellingen van het opleiden en inzetten van een verpleegkundig specialist binnen de huisartsenpraktijk zijn het verminderen van de taken en de werklast van huisartsen, en het verbeteren van kwaliteit door verpleegkundige inzichten te combineren met laag-complexe, routinematige medische zorg. De bevoegdheden van de VS gaan verder dan die van de praktijkverpleegkundige (PVH) en de praktijkondersteuner (POH). De VS mag zelfstandig voorbehouden handelingen indiceren, uitvoeren en delegeren, anamnese afnemen, lichamelijk onderzoek doen, diagnose stellen en geneesmiddelen voorschrijven. Hiermee neem ik als VS de huisarts veel werk uit handen en lever ik een wezenlijke bijdrage aan lastenverlichting van de huisarts. Dit met behoud van kwaliteit van zorg en hogere continuïteit, zonder dat de zorgkosten stijgen.
3. Hoe draagt jouw inzet als verpleegkundig specialist bij aan de beweging van ‘De juiste zorg op de juiste plek’ en dichter bij de cliënt thuis?
Mijn inzet als VS draagt bij aan ‘De juiste zorg op de juiste plaats’ doordat ik zoveel mogelijk de verpleegkundige en medische zorg bij ouderen thuis organiseer. Maar als het moet, verwijs ik de patiënt door naar een specialist in de buurt. In palliatieve situaties bespreek ik tijdig met de patiënt en mantelzorgers waar de zorg in de laatste levensfase geleverd moet worden en hoe deze zorg eruit moet zien. Vaak is dat thuis in de eigen vertrouwde omgeving. Door met de patiënt en diens familie tijdig te praten en hen te informeren, worden onnodige en niet-zinvolle behandeltrajecten en ziekenhuisritten voorkomen.
4. Welke kansen kom je tegen bij de implementatie van de verpleegkundig specialist in de zorg voor ouderen thuis?
Als eerste werklastverlichting voor de huisarts. Daarnaast biedt de combinatie van hoog-complexe verpleegkundige zorg en laag-complexe medische zorg mij mogelijkheden om ouderen een ziekenhuisopname te besparen. Ik informeer mensen over de verschillende keuzemogelijkheden zodat zij een weloverwogen keuze kunnen maken. Deze aanpak leidt tot minder ziekenhuisopnames en dus kostenbesparing. Kostenbesparing is niet het doel, maar vaak wel het resultaat van open en eerlijke communicatie over de zorgmogelijkheden (shared decision-making).
Daarnaast ben ik aangesloten bij een netwerkgroep voor POH-ouderenzorg van de Huisartsen Zaanstreek/Waterland (HZW). Dit is een overkoepelende organisatie die de belangen van de huisartsen in de regio behartigt. Ik geef lessen over thema’s als ouderenmishandeling, de functie van de VS in de huisartsenpraktijk, het multidisciplinaire overleg en verschillende andere onderwerpen.
5. Welke knelpunten ervaar je bij de implementatie van de verpleegkundig specialist in de zorg voor ouderen thuis? Welke oorzaken zie jij?
Individuele factoren van zorgverleners
De onbekendheid van de VS in de huisartsenpraktijk bij veel zorgmedewerkers in de eerstelijnszorg, zorgt voor onrust. Ik voel mij geregeld genoodzaakt mijn functie, handelen en taken te onderbouwen en te verduidelijken.
Factoren met betrekking tot patiënten
Het feit dat ik geen dokter ben, kan bij sommige patiënten aanleiding zijn om een second opinion bij de huisarts te vragen. Dat zorgt voor onnodige consulten bij de huisarts. Afgezien van het feit dat een second opinion zeker een keuzevrijheid is, is het vaak niet nodig.
Professionele interacties binnen het zorgteam
In eerste instantie was mijn functie van VS in de huisartsenpraktijk niet bekend. Het functieprofiel heb ik in overleg met mijn opleiders zelf moeten vormgeven. Het moeilijkste punt daarin was mijn rol als zelfstandig (medische) behandelaar. Er waren twijfels over mijn deskundigheid op medisch gebied. Het heeft heel veel inspanning van mijn kant gekost om die twijfel om te zetten in vertrouwen in mijn medisch handelen als verpleegkundig specialist.
6. Als alles kan en mag, wat is het ideaalbeeld voor de verpleegkundig specialist in het werken in de zorg voor ouderen thuis?
De ideale situatie voor mij als VS is acceptatie van mijn professionele (medisch) handelen binnen de huisartsenpraktijk. Dat betekent vertrouwen van mijn samenwerkingspartners, waaronder van de huisartsen, en de bereidheid om een deel van de zorg los te laten. Hierdoor raken zij wel wat regie kwijt en dat is lastig voor huisartsen, is mijn ervaring. Door meer verpleegkundig specialisten in de huisartsenpraktijken in te zetten, kan de zorglast van huisartsen worden verlaagd, zonder dat de kosten stijgen omdat het aantal ziekenhuisbezoeken vermindert. Door meer bekendheid te geven aan de functie van VS in de huisartsenpraktijk, zal de functie meer algemeen geaccepteerd worden, waardoor werken in deze functie minder hindernissen geeft en minder om uitleg vraagt.
7. Stel, je bent een nationale beleidsmaker, welk specifiek vraagstuk/knelpunt zou je aanpakken om de positie van de verpleegkundige specialist te versterken?
Specifieke knelpunten die ik als beleidsmedewerker zou aanpakken, zijn de onbekendheid van de functie van verpleegkundig specialist in de huisartsenpraktijk en het tekort aan medisch geschoold personeel, zoals huisartsen. Dit zou ik niet doen door meer huisartsen op te leiden, maar meer verpleegkundig specialisten. De huidige ontwikkelingen in de zorg vragen om een integrale aanpak. De groep ouderen met multimorbiditeit en de groep mensen met een chronische ziekte zijn de laatste jaren flink toegenomen. De zorgvraag is complexer en meer divers van aard geworden. Dit komt onder andere door betere behandelingen voor oncologische aandoeningen, maar ook omdat mensen ouder worden door preventieve zorg binnen met name de eerste lijn.
Daarnaast wordt de komende jaren veel zorg van de tweede lijn naar de eerste lijn verplaatst. Dit is een maatschappelijke ontwikkeling die al een aantal jaren gaande is. Huisartsen verzetten zich hier heftig tegen omdat het een te grote werklast met zich meebrengt. Om de complexere zorg in de eerste lijn goed te kunnen uitvoeren en het aantal ziekenhuisbezoeken te verminderen, is de inzet van de verpleegkundig specialist dé manier om de zorg effectief te coördineren.