In januari werd een nieuw beroepsprofiel voor verpleegkundig specialisten gepresenteerd. Het vernieuwde profiel is helemaal up-to-date gebracht met ontwikkelingen in de gezondheidszorg en in de samenleving. Het doet recht aan het veelzijdige beroep van de verpleegkundig specialist, zeggen Jaap Kappert en Irma de Hoop.
Aanleiding voor het ontwikkelen van een nieuw beroepsprofiel was onder meer de nieuwe indeling vorig jaar van de verpleegkundig specialist (VS) van vijf naar twee specialismen (algemene gezondheidszorg en geestelijke gezondheidszorg). Daarnaast is sinds september 2018 de wettelijke, zelfstandige bevoegdheid van de verpleegkundig specialist definitief geworden, waarmee de VS de rol van zelfstandig behandelaar kan vervullen.
Meer zelfbewustzijn
Het vorige beroepsprofiel stamde uit 2012 en liep een beetje achter die werkelijkheid aan, vertelt Irma de Hoop, voorzitter van het bestuur van V&VN VS. ‘We zagen het beroep ontwikkelen, maar het beroepsprofiel bleef natuurlijk hetzelfde. In de gezondheidszorg is steeds meer behoefte aan een vast aanspreekpunt, iemand die de patiënt gedurende het hele ziektetraject kan volgen als regiebehandelaar. De oude indeling stond dat een beetje in de weg.’
Het nieuwe beroepsprofiel doet veel meer recht aan het beroep van de verpleegkundig specialist, vult Jaap Kappert aan. Hij is beleidsmedewerker bij V&VN VS en voorzitter van de werkgroep beroepsprofiel verpleegkundig specialist. ‘De oude indeling was gebaseerd op een beroep dat zich als nieuwkomer nog een beetje bedeesd opstelt. Het nieuwe beroepsprofiel laat veel meer zelfbewustzijn zien. De VS is inmiddels al tien jaar een geregistreerde beroepstitel. Verpleegkundig specialisten hebben heel veel te bieden.’
Het nieuwe beroepsprofiel laat meer zelfbewustzijn zien en doet veel meer recht aan het beroep van de verpleegkundig specialist.
Irma: ‘De verpleegkundig specialist kijkt vooral naar het functioneren van de patiënt, naar de kwaliteit van leven. Je wil als mens als geheel gezien en gehoord worden. De verpleegkundig specialist is in staat om dat geheel te bezien, om de ziekte te behandelen, maar ook om voorbij de ziekte te kijken. Dat doen alle verpleegkundig specialisten, zowel in de agz als de ggz. Dat is wat ons verbindt met elkaar. En dat kwam minder naar voren in het vorige beroepsprofiel.’
T-shaped professional
Verpleegkundig specialisten zijn zogenoemde ‘T-shaped beroepsbeoefenaren’. Naast generalistische bekwaamheden beschikt de VS ook over specialistische kennis en vaardigheden. Jaap Kappert: ‘Een VS werkt als zelfstandig behandelaar binnen een expertisegebied, bijvoorbeeld bij oncologie of forensische psychiatrie. Daarnaast heeft hij of zij veel generalistische competenties, zoals kwaliteit van zorg verbeteren, coachen en opleiden, wetenschappelijk onderzoek doen en leiding nemen. Wij horen nu van veel verpleegkundig specialisten dat zij zich goed herkennen in de T-shaped professional zoals we die hebben beschreven in het nieuwe beroepsprofiel. En dat is ook logisch want het beroepsprofiel is opgesteld door de beroepsgroep zelf. Tientallen VS’en uit allerlei vakgebieden hebben erover meegepraat, zoals VS’en werkzaam binnen specifieke expertisegebieden in de ggz, maar ook in de agz, van ouderenzorg tot aan de academische ziekenhuiszorg.’
Ook branche- en andere beroepsorganisaties werden betrokken, zoals Actiz, NFU, NVZ, LHV, NAPA, FMS en beroepsorganisaties van psychologen. Irma de Hoop: ‘We hebben in het beroepsprofiel opgeschreven wat verpleegkundig specialisten daadwerkelijk doen. Daarnaast hebben we getracht op te schrijven wat soms nog niet gezien wordt door zorgorganisaties of andere beroepen in de gezondheidszorg, maar wat verpleegkundig specialisten wel zouden kúnnen doen. We hebben het hele arsenaal aan competenties opgeschreven. Met de onderliggende boodschap: maak hier gebruik van ten behoeve van de patiënt.’
Regiebehandelaar
In het nieuwe beroepsprofiel komt de rol van de verpleegkundig specialist als regiebehandelaar duidelijk naar voren. Dat is een belangrijk verschil met het vorige profiel, zegt Irma de Hoop. ‘In het vorige beroepsprofiel noemden we het casemanager, verbindende schakel of aanspreekpunt. Nu zeggen we: geef jezelf de naam die je verdient! Als de regie voeren is wat je doet, als dat de rol is die je in de werkelijkheid vaak pakt, noem het dan ook zo. En neem de bijbehorende verantwoordelijkheden. Voorheen was je misschien casemanager en zei de medisch specialist dat hij hoofdbehandelaar was, terwijl daar inhoudelijk eigenlijk geen rol voor was. Wij zeggen nu: als je dingen doet, dan ben je daar verantwoordelijk voor, als je een coördinerende rol hebt, dan moet je daar ook de regie in hebben.’
Geef jezelf de naam die je verdient: als de regie voeren is wat je doet, als je die rol in werkelijkheid vaak pakt, noem het dan ook zo.
Het geeft de verpleegkundig specialist ook meer ruimte om in een vacuüm te stappen, zegt Jaap Kappert. ‘In de oncologie bijvoorbeeld voelen oncologen zich natuurlijk heel verantwoordelijk voor de medische behandeling. Maar ze zijn minder bezig met bijvoorbeeld psychische begeleiding van patiënten, bijvoorbeeld door tijdsgebrek, maar ook wel omdat zij die vaardigheden minder hebben. De verpleegkundig specialist kan de samenhang in de betrokkenheid van bij de behandeling betrokken disciplines coördineren zoals fysiotherapeuten, diëtisten, verpleegkundigen van het wijkteam. En dat is nou juist wat de kwaliteit van zorg voor patiënten zo enorm kan verbeteren.’
Handvat voor de verpleegkundig specialist
Voor de verpleegkundig specialisten zelf is het nieuwe beroepsprofiel een mooie aanleiding om de eigen competenties nog eens tegen het licht te houden. ‘In principe zou het zo moeten zijn dat iedereen kan en doet wat er in het beroepsprofiel staat. Dit zijn de lijnen van het beroep’, zegt Irma de Hoop. Maar soms zitten verpleegkundig specialisten bij hun werkgever in een positie waarin ze bepaalde dingen niet doen, terwijl ze die wel zouden kunnen en mogen doen. Jaap Kappert: ‘Dit profiel is dan een handvat om te zeggen: dit is wat ik écht kan, zo ben ik opgeleid. Maak nou gebruik van mij als geheel, want daar word ik zelf als mens en als professional blijer van en de patiënt wordt er beter van omdat ik kwaliteit van zorg kan bieden.’
Het is een mooi document om het gesprek aan te gaan, want er wordt nog te weinig centraal beleid gevoerd in instellingen op de positie van de verpleegkundig specialist, vinden beiden. Jaap: ‘Ik denk dat hieruit blijkt dat de verpleegkundig specialist voor andere beroepsgroepen geen bedreiging is, maar met name een hulpmiddel kan zijn waardoor we met z’n allen de zorg voor de patiënt kunnen volhouden. Ook anderen zullen soms de regie hebben over de behandeling, waarbij de VS dan medebehandelaar zal zijn. Maar laten we afstappen van het idee dat er één eindverantwoordelijke is van het totale proces als deze het proces niet regisseert.
Worden wie je bent
De makers van het nieuwe beroepsprofiel hopen vooral dat de erkenning van de verpleegkundig specialist als regiebehandelaar breed plaats gaat vinden en dat die rol optimaal uitgevoerd kan worden, zegt Irma de Hoop. ‘De opdracht in het nieuwe beroepsprofiel is ‘Werde, der du bist’, een gezegde van Friedrich Nietzsche. Daarmee bedoelen we: je wordt wie je bent door hoe je doet. Dat is een proces, dat is dynamisch. Het beroepsprofiel is op dit moment heel actueel, maar we zullen ons altijd aanpassen aan wat de samenleving van ons vraagt. Dit zijn geen vaststaande documenten, het is niet voor eeuwig, maar wel voor nu.’
We hopen vooral dat de erkenning van de verpleegkundig specialist als regiebehandelaar breed gaat plaatsvinden en dat die rol optimaal uitgevoerd kan worden.
Jaap besluit: ‘Ik zou zeggen, print het uit en geef het aan je leidinggevende en aan de raad van bestuur. En zeg: lees het eens, dit is wat ik kan bieden, misschien hebben we er nog zo een nodig.’
Het beroepsprofiel kunt u hier downloaden. Meer informatie is te vinden op de website van V&VN VS.
tekst: Maud Notten, webredacteur Platform Zorgmasters